Trứng cá tuổi dậy thì

PGS. TS. Hoàng Thị Lâm

Trưởng bộ môn Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Đại học Y Hà Nội

Trưởng khoa Dị ứng, Miễn dịch và Da liễu, Bệnh viện E

Trung tâm y khoa số 1, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Trứng cá là bệnh nang lông-tuyến bã mạn tính. Bình thường, nang lông và tuyến bã kết nối với nhau, với mục đích sản xuất chất nhờn, giúp chống da khô. Khi tuyến bã nhờn sản xuất ra quá  nhiều chất nhờn, cộng thêm nang lông bị bít tắc có thể do tế bào da chết v.v… dẫn đến tích tụ bít tắc nang lông, sinh ra mụn trứng cá. Trong trường hợp này,  mụn có thể viêm hoặc không viêm tạo ra các tổn thương mụn đầu trăng, mụn đầu đen, mụn bọc, thậm chí mụn mủ. Mụn đầu trắng thường ở dưới da, còn mụn đầu đen hình thành do nang lông bít tắc hở ra trên bề mặt da. Nếu nhiễm vi khuẩn sẽ có mụn mủ và xung quanh mụn viêm đỏ, đau. Tiến triển có thể gây ra sẹo thâm, sẹo lõm, sẹo phì đại, sẹo lồi ảnh hưởng rất lớn đến thẩm mỹ.

Vị trí của mụn thường xuất hiện ở những vùng có nhiều tuyến bã nhờn như mặt, cổ, ngực, lưng. Đây là bệnh lý da thường gặp, ở mọi lứa tuổi, nhưng nhiều nhất là nam nữ thanh thiếu niên, trong giai đoạn tuổi dậy thì. Nguyên nhân chính xác thì chưa rõ, nhưng hormon androgens có thể đóng vai trò quan trọng. Androgens tăng lên ở cả bé trai và bé gái giai đoạn dậy thì. Hormon này làm cho tuyến bã phát triển hơn, hoạt động mạnh mẽ hơn và tiết ra nhiều chất bã nhờn hơn. Chính vì vậy, trẻ trong giai đoạn dậy thì cũng dễ bị trứng cá hơn so với các giai đoạn khác trong cuộc đời. Thay đổi hormon trước chu kỳ kinh nguyệt cũng là một trong những nguyên nhân gây ra mụn trong vòng 7 ngày trước kỳ kinh ở bé gái tuổi dậy thì và phụ nữ trong giai đoạn sinh đẻ

Cơ địa gia đình cũng đóng vai trò quan trọng, nếu bố mẹ có trứng cá, con cũng dễ mắc trứng cá hơn so với bình thường. Một số thuốc như corticosteroids, lithium, thuốc chống động kinh, thuốc có chứa hormone androgens đếu làm tăng nguy cơ mắc trứng cá. Mỹ phẩm nếu dùng không đúng cũng là một trong những nguyên nhân gây bít tắc lỗ chân lông, thủ phạm gây trứng cá. Chế độ ăn nhiều chất béo, thức ăn chiên rán, thức ăn nhanh, stress cảm xúc, làm việc không khoa học, như thức quá khuya cũng là một trong những yếu tố làm trầm trọng thêm trứng cá.

Điều trị mụn trứng cá cần loại bỏ nguyên nhân, điều trị sớm và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sỹ. Một số sản phẩm sử dụng tại chỗ dạng kem, lotions, gel, xà phòng v.v… chứa acetic acid, benzoyl peroxide, salicylic acid và sulfur có hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, cần có thời gian để thấy được tác dụng (khoảng 4-8 tuần). Với những người mắc trứng cá trung bình nặng các bác sĩ thường kê đơn uống bao gồm kháng sinh để giảm viêm trong trường hợp cần thiết. Một số thuốc đặc trị như isotretinoin cũng được sử dụng. Thuốc có nhiều tác dụng phụ nên tuân thủ chặt chẽ đơn thuốc của bác sĩ.  Liệu pháp ánh sáng, laser, cũng là một biện pháp hiệu quả, trong một số trường hợp.

Cần đến bác sĩ chuyên khoa để được điều trị sẹo xấu, sẹo thâm do mụn trứng cá. Một số phương pháp được dùng bao gồm: lăn kim, laser, gel silicone, thay da sinh học, mài mòn da v.v… có hiệu quả với từng trường hợp người bệnh cụ thể. Nên khám bác sĩ để được tư vấn thích hợp

Trong quá trình chăm sóc mụn trứng cá, lưu ý không nên nặn mụn, chà sát da quá thường xuyên. Sửa sạch mặt và tẩy trang theo đúng hướng dẫn. Các sản phẩm chăm sóc da mặt nên sử dụng tùy thuộc vào từng loại da dựa theo hướng dẫn của bác sỹ. Ăn uống đủ chất, ngủ nghỉ đúng giờ, uống đủ nước là phương pháp tốt để tránh làm mụn trứng cá nặng thêm.